🔸 کلمهٔ «مکر» که در آیهٔ ۲۱ آمده، امروزه در زبان فارسی معنایی منفی دارد. ولی در زبان عربی، «مکر» به معنی تدبیر مخفی است، چه در کار خوب باشد و چه در کار بد.
مکر خداوند نیز تدبیری مخفی از جانب خداوند است؛ تدبیری که منجر به غافلگیر شدن کسانی میشود که خداوند با آنان مکر میکند.
🔸 «مکر در آیات»، مخدوش کردن نشانههای خدا است. مکرکنندهٔ در آیات میکوشد تا پیام خدا را تحریف کند، تا خود به راهی دیگر که میلش به آن فرا میخواند برود و دیگران را نیز از رفتن به راه خدا باز دارد.
🔸 زمانی که نعمتی به ما میرسد، مثلاً فرزندی به ما عطا میشود، میشود پیامهای خدا در این نعمت را نشنیده گرفت. مثلاً، خدا با دادن مهر فرزند به ما، ما را با حس و حال والدین دیگر نسبت به فرزندانشان آشنا میکند، و از این طریق از ما میخواهد که نوعی همبستگی با آنها، به خصوص آنهایی که خود یا فرزندانشان درگیر رنج بیعدالتی و بیماری و … هستند داشته باشیم. این تنها یکی از پیامهای بسیار خداوند است که در این واقعه به ما میرسد.
اما میتوان این پیام را مخدوش کرد. میتوان مهر به فرزند را به این معنا گرفت که من باید همهٔ زندگیام را وقف فرزندم کنم، هیچ بخشی از توانم را صرف باز کردن گرهی از کار مردم نکنم. یا میتوان به نام مهر، بهترین امکانات را تنها برای فرزند خود خواست و به بیعدالتی گسترده در جامعه دامن زد.
این نوعی فریب است، فریبی که دامنگیر خود و خانوادهمان نیز میشود. فریبی که ما را از مردم، از مبارزان و مصلحان، از خدا و حتی از خانواده و از خویشتن حقیقیمان دور میکند.
«ای مردم، ستمکاری شما بر ضد خودتان است؛ [شاید] متاعی اندک در حیات دنیا [به دست آورید]، سپس بازگشتتان به سوی ماست و آنگاه شما را از [حقیقت] آنچه انجام میدادید آگاه خواهیم کرد.»
🔸 «مکر در آیات» در فضای وقایع اجتماعی هم اهمیت زیادی دارد.
مثلاً در انقلاب ۵۷، بسیاری از مردم نسیم رحمتی را پس از سختیهای بسیار حس کردند. با داشتن اطلاعاتی تاریخی از آن دوران، میتوانیم به این فکر کنیم که در آن واقعه چه «آیات» و پیامهایی از جانب خدا وجود داشت؟
و بعد میتوانیم به این فکر کنیم که کدام «مکر»ها و در چه فرآیندهایی، این پیامها را مخدوش کردند؟
و «مکر» و تدبیر پنهانی خدا در مقابل این مکرها چه بود؟