🔸 آیه 114: نظر می‌آید که این آیه راجع به مشرکین مکه است، که در دوره‌ای پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، اجازۀ ورود مسلمانان به مسجدالحرام را نمی‌دادند.
🔸 خداوند در این آیه، خالی شدن مسجد از «ذکر» حقیقی خود را سبب ویرانی («خراب») آن می‌داند، هر چند که بنای ظاهری این مسجد آباد و پابرجا باشد.
🔸 مشرکان خود را متولّی مسجدالحرام می‌دانستند، و تصور می‌کردند این حق را دارند که دیگران را، به این بهانه که از آیین سنتی آنان روی گردانده بودند، از آن مسجد باز دارند.
خداوند این باور را رد می‌کند: مساجد جایگاه هر کسی است که خدا را یاد کند، هر چند آیین او توسط مراجع قدرت یا عرف زمانه تأیید نشود.
🔸 این جمله که «اولئک ما کان لهم ان یدخلوها الا خائفین» احتمالاً به این معنی است که بازداشتن یادکنندگان خدا از مساجد، موجب خشم خداست. کسانی که چنین کرده‌اند باید هنگام ورود به مساجد از گرفتار آمدن به این خشم ترسان و نگران باشند، اگر بدانند.
🔸 آیه 115: به نظر می‌رسد این آیه خطاب به کسانی باشد که از حضور در مسجدالحرام – که محلی گرامی برای یاد خداست – باز داشته شده‌اند.
خداوند به ایشان یادآوری می‌کند که شرق و غرب عالم از آنِ اوست، و او در هیچ محل مشخصی (مثلاً مسجدالحرام) محصور نشده است. هر فردی می‌تواند با قصد کردن صادقانۀ خداوند، در هر مسیری با او رو در رو («مواجه») شود.
🔸 به تعبیر المیزان، آنچه این مواجهه با خدا را میسر می‌کند، نه رو کردن به یک مکان خاص، یا قرار گرفتن در آن مکان، بلکه قصد و نیت حقیقی ماست. خداوند از خواست ما آگاه است، و هر جا و در هر راه که باشیم به این خواست توجه می‌کند.
و البته ما گاه خواستۀ خود را با رو کردن ظاهری به سمتی (مثلاً قبله) یا رفتن به راهی (مثلاً راهی شدن برای حج) همراه می‌کنیم. ولی در همین موارد هم بنیان و اساس کار، نیت و قصد است. اگر نیت سالم و پاک نباشد، موقعیت نجات‌دهنده نیست، حتی اگر ظاهر آن موقعیت جهاد در راه خدا باشد.
و برعکس، با داشتن قصد و نیت پاک و قوی، حتی اگر توان بودن در یک موقعیت را نداشته باشیم، از نظر خدا (و در نتیجه از حیث فایده و اثر) چنان است که در آن موقعیت حضور داشته‌ایم.
ماجرای به این مضمون وجود دارد که پیامبر(ص) هنگام بازگشت از جهادی، به یاران خود گفت: شما دوستانی در مدینه دارید که از شهر خارج نشده‌اند، ولی در هر پستی و بلندی این راه همراه با ما بوده‌اند.
یاران پیامبر(ص) پرسیدند چگونه چنین چیزی ممکن است؟
پیامبر(ص) فرمود: بیماری آنان را از همراهی ما باز داشته بود.
🔸 بنا به تفسیر المیزان، «واسع» به این معنی است که مُلک خدا محدودیتی ندارد، وسعتی کامل دارد و او به ما احاطه دارد. «علیم» یعنی که نیات ما به هر سو که متوجه باشد، او از آن آگاه است.