گفته شده که رمضان، فرصتی برای خالص کردن دین است. مسلمانان این ماه را ماه خدا می‌دانند، و روزها و شب‌هایش را صرف طاعت و عبادت خدا می‌کنند.
اما متأسفانه، به نظر می‌رسد آنچه که معمولاً مصداق عبادت مخلصانه شناخته می‌شود، با آنچه که در اسلام قرآن و محمد(ص) از مردم خواسته شده، فاصله‌ی فراوان دارد. رمضان، فرصتی است برای تأمل دوباره در مبانی دین، و عمل جدّی به هر آنچه که عقلانی می‌یابیم. دین، از راهی جز این خالص نمی‌شود.
در ادامه، در چند سرفصل، بعضی از اصول مهم اسلام در سخنان بزرگان آورده شده است، و البته قطعاً به این سرفصل‌ها می‌توان عناوین مهم دیگری نیز افزود. امید که این رمضان، فرصتی برای یادآوری و پایبندی به روشی باشد که ما را به نیکوترین سرمنزل‌ها می‌رساند.
?تلاش برای کسب و ترویج دانش زندگی
?پیامبراکرم(ص): اگر روزى بر من بیاید که در آن روز بر دانش خود چیزى نیفزایم که به خداى تعالى نزدیکم گرداند، طلوع خورشید آن روز بر من مبارک مباد.
?پيامبراكرم(ص): تحصيل دانش بر هر مسلمانى واجب است. با دانش است كه پروردگار فرمانبرى و پرستش مى‌شود و با دانش است كه پيوندها برقرار مى‌ماند و روا از ناروا باز‌شناخته مى‌شود. دانش پيشواى عمل است و عمل پيرو آن.
?در حضور پيامبر(ص) از دو مرد سخن به ميان آمد و چنين گفته شد كه يكى از آنها نماز واجب را بجا می‌آورد و سپس مى‌نشيند و به مردم خوبی‌ها را آموزش مى‌دهد، اما ديگرى روزها را روزه مى‌گيرد و شبها را به عبادت مى‌گذراند. رسول‌خدا(ص) فرمود: «برترى اولى بر دومى همچون برترى من است بر كمترين فرد شما!»
?توجه به سرنوشت دیگران، و دوست داشتن در راه خدا
?پيامبراکرم(ص): سوگند به آنکه جان محمد در دست اوست، هيچ بنده‌ای به من ايمان نياورده در حالی که شب را سير بخوابد و برادر (يا همسايه) مسلمانش گرسنه باشد.
?شخصی نزد امام کاظم(ع) آمد و از امام حسن(ع) نقل کرد که در برآوردن حاجت سائلی چنین فرموده که «گام برداشتن در راه رفع حاجت مؤمن تا بدانجا که آن حاجت روا شود، از اعتکاف دو ماه متوالی در مسجدالحرام در حالی که روزه داری بهتر است.» امام کاظم(ع) فرمود: [چنین است،] و از اعتکاف همه‌ی عمر نیز بهتر است.
?توجه به ارزش‌های اخلاقی: صداقت، حفظ عهد و پیمان، امانتداری و …
?پیامبر اکرم(ص): به نماز و روزه و حج و بخشش و ناله‌های شبانه‌ی مردم نگاه نکنید، بلکه‌به راستگویی و امانتداری آنان بنگرید.
?امام‌صادق(ع): کسى که پایبند عهد و پیمان نیست دین ندارد.
?امام باقر(ع): اگر قاتل علی بن ابيطالب هم امانتی به من بسپارد به او برگردانمش.
?پرهیز از یاری ستمگران
?امام صادق(ع): اگر بنی‌اميه کسی را نمي‌يافتند که برايشان بنويسد و ماليات جمع‌آوری کند و برايشان بجنگد و در جماعتشان حاضر شود، هرگز نمی‌توانستند حق ما را سلب کنند.
?پيامبراكرم(ص): چون روز قيامت فرارسد منادي بانگ كند: «كجايند ستمگران، و دستياران ستمگران: كسی كه ليقه‌ای در دوات ايشان گذاشته يا سر كيسه‌ای برای ايشان بسته يا يك بار براي ايشان قلم به دوات زده است، همه را با آنها محشور كنيد.»
?تلاش در راه اجرای عدالت
?پیامبراکرم(ص): هرآینه گره‌های اسلام یکی یکی گشوده خواهد شد و هرگاه گرهی باز شود مردم به گره بعدی آن خواهند پرداخت، اولین گرهی که باز می‌شود زیر پاگذاشتن داوری [عادلانه] است و آخرین آن نماز.
?پیامبراکرم(ص): ساعتی عدالت، بهتر از شصت سال عبادت است که شبش به عبادت و روزش به روزه‌داری بگذرد و یک ساعت بی‌عدالتی در حکومت، نزد خدا بدتر از شصت سال گناه است.
?دوری کردن از پرستش غیر خدا به هر شکلی
?امام علی(ع): كسی كه به فرمانبری از مخلوق و نافرمانی از خالق گردن نهد دين ندارد.
?پیامبراکرم(ص): هرکه نزد توانگری رود و از سر چشمداشت به آنچه او دارد در برابرش کرنش کند دو سوم دینش از بین می‌رود.
?امام باقر(ع)، درباره آیه «اینان دانشمندان و راهبان خود را به جای خداوند به الوهیت گرفتند…» (توبه،31) فرمود: به خدا سوگند که برای ایشان نماز نگزاردند و روزه نگرفتند، بلکه از ایشان در معصیت خدا اطاعت کردند.
?بازگشت به سوی خدا در هر حال، و نومید نشدن از خدا در مورد خود و دیگران
?حبیب بن حارث نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: «من مردی هستم که زیاد گناه می‌کنم.» فرمود: «توبه کن.» گفت: «یا رسول الله! توبه می‌کنم و باز هم گناه می‌کنم.» فرمود: «هر وقت گناه کردی توبه کن.» گفت: «یا رسول الله! در این صورت گناهان من زیاد است.» پیغمبر فرمود: «عفو خداوند از گناه تو بیشتر است.»
?امام علی(ع): حتی برای بدترین فردِ این امت از رحمت خدا نومید مشو، زیرا که خداوند متعال فرموده است: «همانا از رحمت خدا نومید نباشند جز کافران.»[سوره یوسف(ع)، 87]
?امام علی(ع): در شگفتم از آنکه نومید است در حالی‌كه آمرزش خواستن در دسترس اوست!