🔸 در آیهٔ ۲۶، مقصود از «لا تبذر تبذیراً» این است که در صرف مال هرگز اسراف نکن (مثلاً مصرف بیش از حد نیاز یا از سر خودنمایی)، و مال را به صاحبان حقوق آن (خویشاوند نیازمند، و بینوا، و در راه مانده) باز گردان. (طبیعتاً معنی آیه این نیست که در رسیدگی به بینوایان اسراف نکن!)
🔸 بنا به تفسیر المیزان، دلیل اینکه اسرافپیشگان برادران شیاطین نامیده شدهاند، این است که ایشان همچون ابلیس (و شیاطینِ میراثدار او) نعمتهای خدا، یعنی «آنچه از قدرت و ابزار بندگی» به ایشان داده شده، را «در راه اغواء و فریب بندگان خدا و وادار كردن آنان به نافرمانی و دعوتشان به خطاكاری و كفران نعمت» صرف میکنند.
مصداقهای چنین رفتاری بسیارند. کسی که مال مازاد بر نیازهای ضروری خود را به جای اصلاح امور مسلمانان و نیازمندان، صرف خودنمایی (مثل ساختن خانهای چشمگیر)، و برآوردن خواستههای بیهودهٔ خود، یا صرف خواستههای بینیازان (مثل اغلب ولیمهها) میکند، از نظر این آیه از جمله برادران شیاطین است. او با شیوهٔ زندگی خود مردم را میفریبد و به راه خود دعوت میکند.
🔸 از امام صادق(ع) روایت شده است:
آیا تصوّر میكنی كه اگر خداوند به كسانی مالی داده است، بدین علت بوده که احترامی نزد او داشتهاند، و اگر به كسانی مال نداده است، از آن روست که در نظرش قدر و منزلتی نداشتهاند؟ نه! بلكه مال، مال خداست؛ و آن را در نزد برخی به امانت میگذارد، و بر آنان روا میدارد كه از این مال با میانهروی بخورند و بیاشامند و بپوشند و ازدواج كنند و از وسیلهٔ سواری بهرهمند شوند، و آنچه میماند را به فقرای مؤمنان بدهند، و نابسامانی زندگی آنان را به سامان آورند. پس هر كس چنین كند، آنچه میخورد و میآشامد و سوار میشود و ازدواج میكند، بر وی حلال است، و آنچه از ایناندازه بگذرد بر وی حرام است.
[سپس امام این آیه را خواند:] «اسراف مكنید كه خدا اسرافكنندگان را دوست نمیدارد» [سوره انعام، ۱۴۱] [و فرمود:] آیا خیال میكنید كه خدا مردی را بر مالی كه به او عطا كرده است امین میداند، كه برای خود اسبی به ده هزار درهم بخرد، با اینكه اسب بیست درهمی برای او بس است […] حال آنکه فرموده است: « اسراف مكنید كه خدا اسرافكنندگان را دوست نمیدارد»؟!
🔸 آیهٔ ۲۸ در مورد موقعیتی صحبت میکند که شخص از برآوردن نیاز نیازمندی روی میگرداند، چون که توان برآوردن آن نیاز را ندارد، و در عین حال رحمت پروردگار خود را جستجو میکند؛ رحمتی که او را قادر میکند نیاز نیازمندان را برآورد.
پس، (۱) این اعراض از روی ناتوانی است (نه از سر بخل و …)، و (۲) شخص در پیشگاه پروردگار خود دعا و درخواستی و تلاشی دارد برای برآوردن نیاز برادرش، و به رحمت پروردگارش در این راه امید دارد.